Hacim formülü; bir cismin boşlukta kapladığı yere hacim denir. Hacim birimine metreküp denir. Diğer hacim birimlerinin üretilmesi de bundan temel alır. Hacim V sembolü ile gösterilir. Maddelerin hacimleri değişkendir. Sıcaklık ve basınca bağlı olarak hacim değişmektedir. Maddenin katı, sıvı ve gaz hali vardır. Katı halinin sabit ve belirli bir hacmi vardır.
Sıvılar ise sabit hacimli olup bulundukları kabın şekline uyarlar. Gazlar ise hacim ve şeklini alırlar. Düzgün olmayan katı cisimlerin hacimleri dereceli kaplardan yararlanılarak bulunur. Bu tür katı cisimler tamamen su dolu taşırmalı kaplara atılarak taşan su miktarı kadar hacim hesaplaması yapılır. Bu taşan su miktarı düzgün olmayan katı cismin hacmini verir. Düzgün şekilli katı geometrik cisimlerin hacimleri ise hacim formülü ile hesaplanır.
- Silindirin hacmi taban yüzölçümü ile çarpımı ile bulunur.
- Koninin hacmi taban yüzölçümünün yükseklik ile çarpımının üç e bölümü ile bulunur.
- Kürenin hacmi yarıçapının küpünün pi sayısı ile çarpımının dörtte üçüne eşittir.
- Üçgen prizmanın hacmi taban yüz ölçümü ile yüksekliğin çarpımıdır.
- Dikdörtgen prizmasının hacmi üç ayrı kenarın çarpımına eşittir.
- Küpün hacmi üç boyutunun birbiri ile çarpılması ile bulunur.
- Piramittin hacmi taban alanının yükseklik ile çarpımının üçe bölünmesi ile elde edilir.
Hacim formülü bize cismin ne kadar yer kapladığı hakkında bize bilgi verir.
Örneğin bir masanın ne kadar yer kaplayacağını hesaplamada hacim formülünden yararlanılır. Günlük hayatta da sıklıkla kullanılmaktadır. Hacim formülüne göre sıvıların hacimleri bulunduğu katı cismin hacmine göre hesaplanır. Örneğin katı bir silindir cam şişenin içerisine su konulduğunda silindirin hacmi hesaplanarak sıvı hacmi hesaplanmış olacaktır. Gazların hacimleri ise bulundukları kapların direk hacimlerini aldıklarından kabın hacmi gazın hacmini verir. Gaz miktarı artsa da hacim artmamaktadır (Sıkıştırılabilir) ama basıncı ve kütlesi artmaktadır. Sıvılar ise gazlar gibi sıkıştırılamaz.
Hacim formülü laboratuvar çalışmalarında da sıklıkla kullanılmaktadır.
